BBC: Καταγγελίες κατά του ελληνικού λιμενικού για pushbacks

Ρεπορτάζ του BBC κατηγορεί το ελληνικό λιμενικό για παράνομες επαναπροωθήσεις μεταναστών οι οποίες έχουν προκαλέσει τον θάνατο άνω των 40 ανθρώπων, σε 15 διαφορετικά περιστατικά στο διάστημα Μαΐου 2020 έως το 2023.

Οι κατηγορίες, σύμφωνα με το βρετανικό μέσο, προκύπτουν μετά από ανάλυση βίντεο και από αυτόπτες μάρτυρες, που καταγγέλλουν ακόμη και ότι μέλη του λιμενικού έριξαν εσκεμμένα ανθρώπους στη θάλασσα, σε μία περίπτωση με τα χέρια δεμένα, με σκοπό να πνιγούν.

Οι λεπτομέρειες συνοψίζονται σε δημοσίευμα στην ιστοσελίδα του BBC το οποίο προαναγγέλλει την προβολή σχετικής τηλεοπτικής εκπομπής το βράδυ της Δευτέρας στο BBC Two.

H ελληνική ακτοφυλακή έχει προκαλέσει τον θάνατο δεκάδων μεταναστών στη Μεσόγειο σε διάστημα τριών ετών, λένε αυτόπτες μάρτυρες, συμπεριλαμβανομένων εννέα που τους έριξαν εσκεμμένα στο νερό, αναφέρεται χαρακτηριστικά στο ρεπορτάζ του BBC.

Οι εννέα είναι μεταξύ των περισσότερων από 40 ανθρώπων που φέρεται να έχασαν τη ζωή τους ως αποτέλεσμα επαναπροώθησης (pushback) από τα ελληνικά χωρικά ύδατα ή επειδή τους έριξαν στη θάλασσα αφού έφτασαν στα ελληνικά νησιά, σύμφωνα με ανάλυση του BBC.

Η ελληνική ακτοφυλακή απάντησε στο BBC και απέρριψε κατηγορηματικά όλες τις κατηγορίες για παράνομες δραστηριότητες, σημειώνεται στο δημοσίευμα.

«Εμείς δείξαμε πλάνα 12 ατόμων να φορτώνονται σε ένα σκάφος της ελληνικής ακτοφυλακής και στη συνέχεια να εγκαταλείπονται σε μια λέμβο, σε έναν πρώην ανώτερο αξιωματικό της ελληνικής ακτοφυλακής. Όταν σηκώθηκε από την καρέκλα του, και με το μικρόφωνό του ακόμα ανοιχτό, είπε ότι ήταν «προφανώς παράνομο» και «ένα διεθνές έγκλημα». Η ελληνική κυβέρνηση έχει κατηγορηθεί εδώ και καιρό για αναγκαστικές επαναπροωθήσεις, αναφέρει το BBC στο δημοσίευμά του.

«Όμως αυτή είναι η πρώτη φορά που το BBC υπολογίζει τον αριθμό των περιστατικών που υποστηρίζουν ότι σημειώθηκαν θάνατοι ως αποτέλεσμα των ενεργειών της ελληνικής ακτοφυλακής», τονίζεται.

«Τα 15 περιστατικά που αναλύσαμε– με ημερομηνία Μαΐου 2020-23 – είχαν ως αποτέλεσμα 43 θανάτους. Οι αρχικές πηγές ήταν κυρίως τοπικά μέσα ενημέρωσης, ΜΚΟ και η τουρκική ακτοφυλακή.  Η επαλήθευση τέτοιων στοιχείων είναι εξαιρετικά δύσκολη – οι μάρτυρες συχνά εξαφανίζονται ή φοβούνται πολύ για να μιλήσουν. Αλλά σε τέσσερις από αυτές τις περιπτώσεις καταφέραμε να επιβεβαιώσουμε τα στοιχεία μιλώντας με αυτόπτες μάρτυρες».

Τα 15 περιστατικά που αναλύθηκαν – και φέρονται να έλαβαν χώρα από το 2020 έως το 2023 – υποστηρίζεται στο ρεπορτάζ ότι οδήγησαν σε 43 θανάτους. Οι αρχικές πηγές ήταν κυρίως τοπικά ΜΜΕ, ΜΚΟ και η τουρκική ακτοφυλακή, αναφέρει το BBC.

Η επαλήθευση τέτοιου είδους πληροφοριών είναι εξαιρετικά δύσκολη, καθώς οι μάρτυρες συχνά εξαφανίζονται ή φοβούνται να μιλήσουν. Αλλά σε τέσσερις από αυτές τις περιπτώσεις, το βρετανικό μέσο ισχυρίζεται ότι κατάφερε να επιβεβαιώσει τις πληροφορίες, μιλώντας με αυτόπτες μάρτυρες.

Οι μαρτυρίες

Σε πέντε από τα περιστατικά, μετανάστες ισχυρίζονται ότι οι ελληνικές αρχές τους πέταξαν κατευθείαν στη θάλασσα. Σε τέσσερις περιπτώσεις ότι είχαν φτάσει σε ελληνικά νησιά αλλά τους καταδίωξαν, ενώ σε αρκετές άλλες, μετανάστες υποστήριξαν ότι τους έβαλαν σε φουσκωτές βάρκες χωρίς μηχανές, οι οποίες στη συνέχεια ξεφούσκωσαν ή φαίνονταν να είναι τρυπημένες.

Σύμφωνα με το BBC, μία από τις αναφορές έγινε από έναν άνδρα που ήρθε από το Καμερούν, ο οποίος ισχυρίστηκε ότι τον καταδίωξαν οι ελληνικές Αρχές αφού έφτασε στη Σάμο τον Σεπτέμβριο του 2021.

Το βρετανικό μέσο σημειώνει ότι, όπως και όλοι οι άνθρωποι με τους οποίους συνομίλησε, έτσι και ο εν λόγω άνδρας σχεδίαζε να καταγραφεί ως αιτών άσυλο σε ελληνικό έδαφος. «Μόλις είχαμε φτάσει και οι αστυνομικοί ήρθαν από πίσω μας», αναφέρει. «Υπήρχαν δύο αστυνομικοί ντυμένοι στα μαύρα, και άλλοι τρεις με πολιτικά. Φορούσαν μάσκες, μπορούσες να δεις μόνο τα μάτια τους».

Ο ίδιος άνδρας μαζί με άλλους δύο – ο ένας από το Καμερούν και ο άλλος από την Ακτή Ελεφαντοστού – είπε στο BBC ότι μεταφέρθηκαν σε ένα σκάφος του ελληνικού Λιμενικού και ύστερα περιέγραψε όσα υποστηρίζει πως ακολούθησαν. «Ξεκίνησαν με τον [άλλον] άντρα από το Καμερούν. Τον πέταξαν στο νερό. Εκείνος από την Ακτή Ελεφαντοστού είπε: “Βοηθήστε με, δεν θέλω να πεθάνω…” και ύστερα από κάποια στιγμή μόνο το ένα του χέρι ήταν πάνω από το νερό, και το υπόλοιπο σώμα από κάτω. Σιγά σιγά βυθίστηκε κι αυτό».

Ο συνεντευξιαζόμενος του BBC ισχυρίζεται ότι τον χτύπησαν. «Γροθιές έπεφταν σαν βροχή στο κεφάλι μου». Και στη συνέχεια, όπως λέει ο ίδιος, τον έσπρωξαν κι εκείνον στο νερό – χωρίς σωσίβιο. Ο άνδρας κατάφερε να κολυμπήσει μέχρι την ακτή, αλλά τα άψυχα σώματα των άλλων δύο, εντοπίστηκαν στις ακτές της Τουρκίας. Οι δικηγόροι του επιζώντος απαιτούν από τις ελληνικές αρχές να ανοίξει υπόθεση διπλής δολοφονίας.

Ένας μετανάστης από τη Σομαλία, δήλωσε στο BBC ότι τον Μάρτιο του 2021 τον συνέλαβε ο ελληνικός στρατός με το που έφτασε στη Χίο, και ύστερα τον παρέδωσε στην ελληνική ακτοφυλακή. Υποστήριξε ότι του έδεσαν τα χέρια πίσω από την πλάτη και μετά τον πέταξαν στο νερό. Είπε μάλιστα ότι κατάφερε να επιβιώσει επιπλέοντας με την πλάτη, μέχρι που κατάφερε να απελευθερώσει το ένα του χέρι. Στη συνέχεια, αναφέρει ότι κατάφερε να φτάσει στη στεριά, όπου τον εντόπισε η τουρκική ακτοφυλακή.

Επιπλέον, το BBC αναφέρεται και σε περιστατικό που έλαβε χώρα τον Σεπτέμβριο του 2022, όταν μια βάρκα στην οποία επέβαιναν 85 μετανάστες αντιμετώπισε προβλήματα κοντά στη Ρόδο, καθώς η μηχανή της σταμάτησε να λειτουργεί.

Ο Μοχάμεντ από τη Συρία είπε στο BBC ότι ζήτησαν βοήθεια από την ελληνική ακτοφυλακή – η οποία τους φόρτωσε σε ένα σκάφος, τους επέστρεψε σε τουρκικά ύδατα και τους έβαλε σε σωσίβιες λέμβους. Ο ίδιος αναφέρει ότι η βαλβίδα της λέμβου που δόθηκε στον ίδιο και στην οικογένειά του, δεν είχε κλείσει καλά. «Αρχίσαμε αμέσως να βουλιάζουμε, το έβλεπαν αυτό… Μας άκουγαν όλους να ουρλιάζουμε, αλλά παρ’ όλα αυτά μας άφησαν», ανέφερε ο ίδιος.

Πηγές υπουργείου Μετανάστευσης για BBC και pushbacks

«Αναφορικά με δημοσίευμα του BBC, δέον να σημειωθούν τα ακόλουθα:

Τα Στελέχη του Λιμενικού Σώματος-Ελληνικής Ακτοφυλακής, ως υπεύθυνα για τη φύλαξη των θαλασσίων συνόρων της Ελλάδος και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, επιχειρούν ολόκληρο το εικοσιτετράωρο με αποτελεσματικότητα, υψηλό αίσθημα ευθύνης, επαγγελματισμό αλλά και απόλυτο σεβασμό στην ανθρώπινη ζωή και τα ανθρώπινα δικαιώματα, σύμφωνα με το διεθνές και το ενωσιακό δίκαιο.

Οι ενέργειές τους στο θαλάσσιο πεδίο είναι σύμφωνες με τις διεθνείς υποχρεώσεις της χώρας, ιδίως με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της θάλασσας (UNCLOS), τη Διεθνή Σύμβαση για την Ασφάλεια της Ζωής στη Θάλασσα (SOLAS Convention) και τη Διεθνή Σύμβαση για την Έρευνα και Διάσωση στη Θάλασσα (SAR Convention).

Όσον αφορά ισχυρισμούς για παράνομες πράξεις (που περιλαμβάνουν φερόμενες επαναπροωθήσεις, βίαιη συμπεριφορά ή/και οδηγίες προς αυτή την κατεύθυνση), πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι οι επιχειρησιακές πρακτικές του Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ. συμμορφώνονται πλήρως με το ισχύον διεθνές και εθνικό νομικό πλαίσιο καθώς και με το ύψιστο ηθικό καθήκον της διάσωσης της ανθρώπινης ζωής στη θάλασσα. Ως εκ τούτου, το Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ. απορρίπτει κατηγορηματικά τις κατηγορίες για παράνομες δραστηριότητες οποιασδήποτε μορφής.

Καθ’ όλη τη διάρκεια της προσφυγικής/μεταναστευτικής κρίσης, εκατοντάδες χιλιάδες μετανάστες έχουν διασωθεί από το Λιμενικό Σώμα Ελληνική Ακτοφυλακή (Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ.). Συγκεκριμένα, από το έτος 2015 έως το έτος 2024 έχουν διασωθεί από το Λιμενικό Σώμα -Ελληνική Ακτοφυλακή 251.543 υπήκοοι τρίτων χωρών που βρέθηκαν σε κίνδυνο στο θαλάσσιο πεδίο, σε σύνολο 6.185 περιστατικών. Η άψογη εκτέλεση αυτής της ευγενούς αποστολής έχει αναγνωριστεί από τη διεθνή κοινότητα.

Σε περίπτωση φερόμενων αποκλίσεων από την ενδεδειγμένη συμπεριφορά, ενεργοποιούνται οι μηχανισμοί εσωτερικής έρευνας και πειθαρχικού ελέγχου, ανεξάρτητα ή παράλληλα με τις δικαστικές διαδικασίες ή έρευνες που διεξάγονται από άλλες αρμόδιες Αρχές. Το Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ. συνεργάζεται πλήρως με τις Αρχές αυτές, παρέχοντας όλα τα διαθέσιμα στοιχεία και πληροφορίες. Σε κάθε περίπτωση, όλες οι ληφθείσες καταγγελίες έχουν αξιολογηθεί ως προς την επάρκεια των στοιχείων τους, αναφορικά με την εκτίμηση για περαιτέρω εσωτερική διερεύνηση ή μη της υπόθεσης.

Αναφορές, δηλώσεις ή «μαρτυρίες» που έχουν ληφθεί εκτός του πλαισίου των ανωτέρω θεσμικών διαδικασιών, στερούνται της αναγκαίας αμεροληψίας και των εγγυήσεων των επίσημων διαδικασιών.

Επιπρόσθετα θα πρέπει να τονιστεί ότι, η εξομοίωση του αποτελεσματικού συνοριακού ελέγχου με «pushbacks», αποτελεί ένα αφήγημα που τροφοδοτεί τα εγκληματικά δίκτυα που εκμεταλλεύονται τους μετανάστες, με τον χειρότερο δυνατό τρόπο. Τα δίκτυα αυτά εφαρμόζουν εγκληματικές πρακτικές, επιβιβάζοντας τους μετανάστες σε υπερφορτωμένα και μη αξιόπλοα πλοία, στις περισσότερες περιπτώσεις χωρίς σωσίβια, κατά τις νυχτερινές ώρες και κάτω από άσχημες καιρικές συνθήκες, θέτοντας σε κίνδυνο τη ζωή τους από την πρώτη κιόλας στιγμή της επιβίβασης και καθ’ όλη τη διάρκεια του ταξιδιού τους προς την Ευρώπη. Από αυτή την άποψη, η δημοσιογραφική ανάδειξη και καταδίκη τέτοιων εγκληματικών πρακτικών μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην ευαισθητοποίηση στις χώρες προέλευσης καθώς και των μεταναστών σχετικά με τους κινδύνους αυτών των ταξιδιών, που μπορεί να οδηγήσουν σε τραγικά περιστατικά».

Η απάντηση του Παύλου Μαρινάκη

Για το θέμα ρωτήθηκε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Παύλος Μαρινάκης στην ενημέρωση των πολιτικών συντακτών. Συγκεκριμένα, κληθείς να σχολιάσει δημοσίευμα του ΒBC ότι το ελληνικό λιμενικό σώμα ευθύνεται για θανάτους φέτος παράτυπων μεταναστών, δήλωσε: «Κάθε καταγγελία ερευνάται και σε επίπεδο δικαιοσύνης. Τα όσα αναφέρονται δεν αποδεικνύονται. Τον τελευταίο χρόνο χάρις στην καλή συνεργασία με τις τουρκικές αρχές, έχει εξαρθρωθεί σημαντικός αριθμός διακινητών. Το ελληνικό λιμενικό έχει δείξει την εντελώς αντίθετη εικόνα. Σώζουν καθημερινά δεκάδες ζωές και αυτό θα συνεχίσουν να κάνουν».

Για το ρεπορτάζ του BBC μίλησε και η υφυπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου,  Σοφία Βούλτεψη, στο Ρ/Σ Παραπολιτικά.

«Το Λιμενικό δεν συμπεριφέρεται με αυτό τον τρόπο αντίθετα έχει σώσει εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους σε χιλιάδες περιστατικά ούτε θα μπορούσε να συμβεί κάτι τέτοιο. Βλέπω στο ρεπορτάζ ότι βρισκόμαστε στην ίδια μανιέρα δηλαδή λεει ότι  τα στοιχεία τους βασίζονται σε μαρτυρίες τοπικών μέσων ενημέρωσης, ΜΚΟ και της τουρκικής ακτοφυλακής. Περιστατικό τέτοιο δεν μπορεί να υπάρχει γιατί αν υπήρχε θα υπήρχαν και αποδείξεις. Οι ΜΚΟ έχουν λόγω να τα λένε αυτά γιατί τους έχει αφαιρεθεί το δικαίωμα με νόμο να κάνουν διασώσεις χωρίς να ενημερώνουν το Λιμενικό γιατί πρέπει να γνωρίζουμε αν τη διάσωση την κάνουν στα χωρικά μας ύδατα διότι έχει πολύ μεγάλη σημασία ο τρόπος με τον οποίο λειτουργούν οι ΜΚΟ και έχουν κάθε λόγο γιατί αν δεν κατήγγειλαν δεν θα είχαν και λόγο ύπαρξης στα νησιά. Το διαψεύδω κατηγορηματικότατα».

Ερωτηθείσα αν πιστεύει ότι μπορεί να είναι μια υποκινούμενη υπόθεση, είπε:  «Μου κάνει εντύπωση πως αυτή την ώρα αποφάσισαν να κάνουν κάτι τέτοιο, ουσιαστικά χωρίς αποδείξεις και με κάποιο παλιό περιστατικό που ερευνάται την ώρα που ξέρουμε πολύ καλά τη στάση του Ηνωμένου Βασιλείου όσον αφορά τους μετανάστες,  με μια σκληρή μεταναστευτική πολιτική του κ. Σούνακ που θέλει να τους πηγαίνει στη Ρουάντα.  Μου κάνει εντύπωση περισσότερο  γιατί ο αρχηγός των Δημοκρατικών ο οποίος βρίσκεται 20 μονάδες μπροστά από τους συντηρητικούς, είπε ότι θέλει να δει την παράνομη μετανάστευση να μηδενίζεται και για το πετύχει θα καταφύγει στους αντιτρομοκρατικούς νόμους».

Ερωτηθείσα αν θα πρέπει να διερευνηθούν όλες οι καταγγελίες που θα ανακύψουν από το ντοκιμαντέρ του BBC, απάντησε: Προφανώς, κάθε τι που καταγγέλλεται πρέπει να διερευνάται.